تاریخ متر

پیش نوشت: همانطور که قبلاً در اینجا و اینجا خدمتتان عرض کردم، مشغول مطالعه ی کتاب "انسان خردمند" هراری هستم.(خواستم بگویم موضوعی که در این پست از آن صحبت می کنم تحت تاثیر مطالعه ی این کتاب است)

*

داشتم به روند تاریخی که ما انسان ها تا کنون طی کرده ایم فکر می کردم. دیدم وقتی که دارم به صد سال پیش فکر می کنم، انگار زمانی بسیار دور را پیش چشمم مجسم می کنم.دویست سال پیش که دیگر خیلی گنگ و دور به نظرم می رسد. به پانصد سال پیش یا قرون وسطی که فکر کردم، دیدم آنقدر دور است که حتی حوصله ی فکر کردن بیشتر به آن را ندارم.

کمی که دقیق تر شدم، دیدم انگار مغزم نمی تواند به درستی این عقب رفتن در زمان را پردازش کند. انگار نمی تواند دور بودن ده هزار پیش را با کمتر دور بودن هزار سال پیش، به درستی مقایسه کند. احتمالاً فقط با خودش می گوید که ده هزار سال پیش دورتر از هزار سال پیش است و خیال خودش را راحت می کند! و این گپ ده برابری برایش چندان معنایی ندارد.

این بود که تصمیم گرفتم با امکانات محدودی که دِم دستم بودند کمی این مقیاس زمانی را برایش عینی تر کنم. حاصل کار شده این تصویر:

 

روی این متر، هر میلیمتر را صد سالِ ناقابل در نظر گرفتم.یعنی هر سانتی متر می شود هزار سالِ ناقابل.

البته به دلیل محدودیت جا، فقط صد هزار اخیر را در نظر گرفتم. و گرنه اگر می خواستم از زمان پیدایش آخرین نیای مشترک انسان و شامپانزه به این طرف را به مغزم بفهمانم (یعنی از دو و نیم میلیون سال پیش به این طرف)، به بیست و پنج متر جا نیاز داشتم.

وقتی تصویر بالا را درست کردم و نگاهی به آن انداختم، با خودم گفتم "چه تاریخ کوتاهی!".

با اینکه، موضوع،کمی برای مغزم شفاف تر شده بود ولی باز هم درک ضعیفی از گذر زمان داشت. این بود که چشمم را به ابتدای متر چسباندم! تا کمی بهتر برای مغزم تفهیم شود.چیزی شبیه این تصویر:

 

کمی در این حالت ماندم. با خودم فکر کردم که همه ی زندگی من و تمام تصاویر و خاطرات و گذشته ای که به نظرم بسیار طولانی و دور می آید، به اندازه یک نقطه زیر آن قسمت فلزی متر پنهان شده که اصلاً به چشم هم نمی آید.

شاید بیشتر از نود درصد اطلاعاتی که بشر توانسته جمع کند یا از اسناد گذشتگان باقی مانده، مربوط به پنج میلیمتر از یک سانتی متری است که زیر قسمت فلزی متر است.

و بیشتر از نود ونه (و همینطور تعداد زیادی نُه، که بعد از ممیز می گذاریم) درصد آنچه که ما در مورد تاریخ مان می دانیم(بدون در نظر گرفتن همه تحریف ها و خطاها و غیره)، مربوط به پنج سانتی متر اول است!.

از ده سانتی متر به آن طرف، بجز اطلاعاتی که از چند تکه استخوان و چند ابزار سنگی و یکسری خیالات موهوم، تقریباً چیزی نمی دانیم.

 

فکر می کنم از زوایای مختلفی می توان به این تاریخ متر نگاه کرد. مثلاً بخش قابل توجی از سرعت تغییرات و جهش ها و نقاط عطف تاریخ بشر(آنهایی که ما اطلاع داریم) در فاصله ای بسیار کمتر از یک میلیمتر(زیر همان قسمت فلزی متر) قرار دارند.

به هر حال هدف من صرفاً فهماندن نسبی طول تاریخ به صورت عینی ،به مغزم بود و شما می توانید از جهات مختلفی به آن نگاه کنید.

تازه این بحثِ گذشته است.برای درک روند  آینده مغز ما ناتوان تر هم هست.

البته به روش های دیگری هم می توان طول تاریخ را برای درک بهتر مغز از آن، مقیاس بندی کرد.بستگی به این دارد که بخواهیم چه چیزی را به مغز بفهمانیم.

پی نوشت: نوشته های روی کاغذها(اتفاقات تاریخی) به ترتیب از چپ به راست در عکس اول:

1-از صد هزار سال به قبل: ابزارهای سنگی و مغز استخوان خوری ما! - آتش-تنوع غذایی

2-از هفتاد هزار سال به این طرف:انقلاب شناختی و شروع توانمندی وراجی

3-بین هفتاد هزار سال پیش تا سی هزار سال پیش: از وراجی به خیالپردازی و شروع ویرانگری

4-چهل و پنج هزار سال پیش: استقرار در استرالیا و انقراض جانداران عظیم الجثه آن

5-شانزده هزار سال پیش: استقرار در آمریکا و انقراض جانداران عظیم الجثه آن

6-سیزده هزار سال پیش: تا اینجا همه گونه های بشری نابود شده اند و فقط بشر خردورز مانده

7-دوازده هزار سال پیش: انقلاب کشاورزی-اسیر گندم می شویم

8-حدود پنج هزار سال پیش: اولین پادشاهی ها-خط و پول

9-پانصد سال پیش: انقلاب علمی و شروع تسخیر جهان

 

پی نوشت بعدی: فکر می کنم موضوعات زیادی هستند که مغز ما فکر می کند می فهمد و می تواند پردازش شان کند ولی در واقع فقط فکر می کند که اینطور است.